Trên báo Thể thao và Văn hóa, ngày 14 tháng 2 năm 2023, đăng bài viết có tựa đề “Bà mẹ tức giận vì không ai trên tàu nhường ghế cho con trai nhỏ, dân mạng chia phe tranh cãi liệu trẻ em có phải đối tượng ưu tiên?”. Trong bài viết có kể lại rằng,một người phụ nữ tên Kelley ở Anh đã sử dụng TikTok để bày tỏ sự bất bình của mình về việc không ai nhường chỗ cho cậu con trai nhỏ trên một chuyến tàu đông đúc và gây ra tranh luận sôi nổi.
Sự việc bắt nguồn từ việc con trai cô, một em bé đang ở độ tuổi mới chập chững biết đi đang ngồi trên sàn tàu ở London vì không còn chỗ trống nào khác. Cô viết trong chú thích rằng: “Tất cả những người này đang nhìn con tôi ngồi trên sàn ở khu vực ghế ưu tiên!”. Chuyến tàu mà Kelly đang đi có quy định rằng, người lớn phải mua vé để lên tàu và trẻ em dưới 5 tuổi được đi miễn phí. Quy định cũng ghi rõ mỗi người lớn có thể mang theo tối đa 2 trẻ em dưới 5 tuổi miễn phí, tuy nhiên trẻ em chỉ có thể sử dụng ghế nếu hành khách khác có vé không cần đến. Do vậy, một số người xem video đã tỏ rõ vẻ không bất bình và chỉ trích, cho rằng đòi hỏi của bà mẹ là vô lý và con trai cô không xứng đáng được ngồi ghế ưu tiên: “Trẻ em không được ngồi ghế ưu tiên. Người tàn tật, phụ nữ mang thai, người già hoặc trẻ sơ sinh mới là đối tượng ưu tiên. Bài học cuộc sống dành cho bạn: muốn có ghế thì phải bỏ tiền mua vé cho con. Tại sao bạn nghĩ con trai mình lại được ưu tiên? Bởi vì bạn nghĩ như vậy thôi sao? Tại sao những người khác mất tiền mua vé để có chỗ ngồi và lên sớm hơn lại phải chịu đứng cả buổi vì con một người xa lạ?”. Kelly giải thích rằng cô sẽ nhường ghế của mình để con ngồi nếu có thể, nhưng bản thân cô cũng không tìm được chỗ ngồi.
Tuy nhiên, một số TikToker khác đã ủng hộ Kelly và con trai cô ấy, cho rằng việc không nhường ghế cho trẻ nhỏ là một hành vi cư xử kém. “Những hành khách và những người chỉ trích trong phần bình luận đều bất lịch sự. Tôi sẽ đứng lên nhường chỗ cho một đứa trẻ ngay lập tức. Tôi được nuôi dạy nên nhường chỗ cho một bà mẹ có con nhỏ”, một netizen bình luận.
Đây không phải là lần đầu tiên các phương tiện truyền thông xã hội tranh cãi về vấn đề thế nào là cách hành xử lịch sự nơi công cộng với trẻ nhỏ. Tháng 11 năm ngoái, bố mẹ của một đứa trẻ mới biết đi đã bị chỉ trích trên Reddit sau khi họ để con mình chạy lung tung trong chuyến bay kéo dài 8 giờ. Vào tháng 12, một phụ nữ khác đã nhận được lời khen của dân mạng sau khi cô từ chối đổi chỗ cho một phụ nữ đi cùng trẻ nhỏ vì cho rằng mình không có nghĩa vụ đó.
Là một người muốn dạy con sống hạnh phúc, bạn sẽ nói với Kelley điều gì?
Vấn đề tranh cãi ở đây là hành vi ứng xử đạo đức nơi công cộng. Cụ thể ở đây là việc nhường chỗ cho trẻ em trên tàu. Do vậy, ta cần xem xét hành vi này theo các quy luật của đạo đức. Bởi chỉ có căn cứ vào những quy luật đạo đức đã được chắt lọc từ muôn kiếp sống mới có thể phân định được đúng sai, tốt xấu trong một hành vi.
Trước hết, ta xác định, ý mình muốn nói với Kelley là điều gì ? Ở đây, tôi muốn phân tích góp ý để Kelley hiểu rõ về điều gì tạo nên một hành vi đạo đức để Kelley biết, hiểu chính xác về quy luật của đạo đức. Nếu yêu mến cái thiện, Kelley sẽ tìm thấy những điều mình sẽ sửa chữa và giáo dục con để cả mẹ và con cũng như những người khác sẽ vui vẻ trọn vẹn.
Có ba hành vi trong bài báo và có hai kết quả.
1. Kelley đưa con đi tàu. Hậu quả là con không có chỗ ngồi, phải ngồi sàn tàu.
2. Kelley quay video bày tỏ sự bất bình lên tiktok. Hậu quả là gây ra sự tranh cãi giữa các ý kiến.
3. Sự bình luận của mọi người trên video đã được đăng. Hậu quả là gây ra sự tranh cãi.
Cả ba hành vi này đều mang đến hậu quả tiêu cực.
Hành vi thứ nhất chính là nguyên nhân của những tranh cãi ở phía sau. Hành vi thứ nhất đã khiến hậu quả không tốt xảy ra: đứa trẻ chập chững biết đi không có chỗ ngồi phải ngồi sàn tàu.
Hành vi đưa con đi tàu cùng mẹ là hành vi có chủ đích của người mẹ. Người mẹ ý thức rõ ràng về chuyến tàu (quy định, giờ chạy, điểm xuất phát và điểm đến cùng tình trạng có thể có của chuyến tàu), cũng ý thức rõ ràng về bổn phận phải đảm bảo an toàn cho con khi đưa con cùng tham gia đi tàu.
Thứ nhất, bổn phận và trách nhiệm. Hậu quả đứa trẻ đang ở độ tuổi chập chững biết đi không có chỗ ngồi, phải ngồi bệt trên sàn tàu là do người mẹ đưa con đi tàu. Xét về bổn phận và trách nhiệm thuộc về bổn phận, người mẹ đang thể hiện ở đâu? Và như thế nào ? Người mẹ có bổn phận phải đảm bảo an toàn cho con trong suốt hành trình, đi đến nơi về đến chốn, người mẹ cũng biết rõ quy định của chuyến tàu giành cho người lớn và trẻ nhỏ cũng như các đối tượng ưu tiên. Vậy, để con phải ngồi trên sàn vì không có chỗ, Kelley đã chu toàn bổn phận của mình chưa? Tự vấn lương tâm, Kelley nhận thấy mình phải chịu trách nhiệm gì khi xảy ra hậu quả này ? Kelley có nghĩ là thôi kệ, không chuẩn bị xe cho con ngồi vì kiểu gì lên tàu thế nào cũng có ngườu nhường chỗ cho con? Ý này có phải là một thiện ý không?
Thứ hai, công bằng và bình đẳng. Hành vi đưa con nhỏ tuổi tham gia phương tiện giao thông công cộng, thể hiện quyền được tự do đi lại của con người và nó cũng thể hiện bổn phận phải tuân thủ quy tắc giao thông. Ai cũng bình đẳng trước pháp luật. Đó là sự công bình, vậy ai đóng góp nhiều hơn sẽ phải được hưởng nhiều hơn. Con của Kelley đi miễn phí, vậy Kelley đã đóng góp nhiều hơn với tư cách là người được quyền bảo đảm quyền lợi cho trẻ chưa ?
Thứ ba, tôn trọng quyền lợi của người khác. Chuyến tàu này tồn tại vì có những người mua vé. Con của Kelley không phải trả phí nhưng vẫn được đi tàu, là nhờ có những người đã mua vé đi tàu chi trả cả phần của trẻ em được ưu tiên như của con Kelley. Bổn phận làm người là biết trả lại quyền lợi của người khác mà họ xứng đáng được hưởng khi thực hiện bổn phận của họ. Do vậy, bổn phận của con của Kelley khi được đi tàu miễn phí là phải tôn trọng quyền được có ghế ngồi của những người đã mua vé trên tàu. Như vậy mới công bằng với họ. Bản thân Kelley có con tham gia giao thông công cộng mà không phải trả phí, tức là Kelley được hưởng quyền lợi giảm chi tiêu tài chính do có con nhỉ. Vậy thì trong bài viết này, chính Kelley cũng chưa có thái độ tôn trọng quyền lợi chính đáng của người đã mua vé, không có thái độ phù hợp với những người đã mua vé tàu đem lại quyền lợi được đi tàu miễn phí của con mình. Như vậy, Kelley đã không tôn trong quyền lợi mà người khác xứng đáng được hưởng khi họ thực hiện chu toàn bổn phận mua vé khi lên tàu.
Thứ tư, yêu thương và bác ái là một hành vi tự nguyện, không ép buộc. Bản chất là người nào đó tự nguyện đem quyền lẽ ra thuộc về mình đem san sẻ với người khác. Không ai có thể bắt buộc người khác từ bỏ quyền và lợi ích hợp pháp của mình nếu mình không muốn. Do vậy, Kelley không thể ép người khác rời chỗ ngồi của họ để cho con của mình.
Như vậy, khi xét hành động đầu tiên của Kelley, ta nhận thấy, chính Kelley là người cần phải chu toàn bổn phận của mình trước khi đòi hỏi quyền lợi cho mình. Vì chu toàn bổn phận của mình, dũng cảm chịu trách nhiệm về việc mình đã làm thì quyền lợi sẽ được đảm bảo.
Càng công bằng, càng tôn trọng quyền của người khác thì càng dễ đạt đến sự công minh, yêu thương và bác ái phù hợp.
Do hành vi đem con lên tàu là một hành vi để thực hiện bổn phận không chu đáo nên đó đem lại một kết quả không tốt lành, hậu quả là tất cả mọi người tham gia vào hành vi và chứng kiến hành vi này đều không hạnh phúc.
Hành vi thứ 2, Bày tỏ thái độ bất bình trên mạng xã hội.
Bản chất chưa phù hợp quy luật đạo đức của hành vi thứ nhất, tức là nội dung của thông tin bày tỏ đã không thiện nên việc bày tỏ thái độ đó cũng gây ra sự tranh cãi, không có tính thiện nên cũng không làm cho bản thân hạnh phúc và người khác hạnh phúc.
Hành vi thứ 3, tham gia bình luận tạo ra sự tranh cãi trên mạng xã hội.
Tương tự hành vi thứ 2. Những phán xét, những tranh cãi đúng sai không dựa trên quy luật đạo đức mà dựa vào các thói quen, hành xử cảm tính khiến người ta càng xa rời đạo đức, càng không thấy hạnh phúc khi tham gia tranh luận và sau khi tranh luận.
Một hành vi của con người có thể đem lại bất hạnh cho chính mình và người khác. Nhưng một hành vi mà chủ thể hiểu thấu các quy luật đạo đức và áp dụng nó liên tục trong mọi suy nghĩ và hành động của mình thì sẽ đem lại hạnh phúc cho chủ thể và cho các đối tượng có liên quan đến hành vi này.
