Người ta nói: Có rất nhiều cách để đi vào cuộc đời của ai đó, nhưng chỉ có một cách duy nhất để lưu lại ở đó … chính là sự TÔN TRỌNG. Đây là một câu nói gợi cho tôi những suy nghĩ về cách tạo dựng mối liên hệ nhân sinh.
Ở vai trò người chủ động tạo dựng. Tôi nhận thấy rằng để mối liên hệ nhân sinh bền chặt, thì cần đánh giá đầy đủ hai yếu tố:
Cách ta đi vào cuộc đời người khác
Và
Thái độ khi ta đi vào cuộc đời của họ
Thứ nhất, về “Cách ta đi vào cuộc đời của người khác”. Chính là những hành động khiến ta và họ gặp nhau, hành động chung giữa ta và họ và những hành động sau khi gặp gỡ. Nếu đã có duyên gặp thì ta chọn làm đúng tất cả những việc thuộc về phận sự của mình với họ, đem lại sự tốt lành cho người ta, đem lại hạnh phúc cho người ta. Có như vậy thì mối liên hệ ấy mới được chào đón, mới trở nên có ý nghĩa đối với họ. Khi đó họ mới giành cho ta sự nhiệt thành quý báu, điều kiện đủ để mối liên hệ trở nên bền chặt.
Thứ hai, về thái độ. Thái độ ở đây bao gồm thái độ ban sơ, thái độ khi gặp gỡ và thái độ khi người ấy không có mặt. Ở lúc nào, tôn trọng cũng vẫn là thái độ đúng và cần thiết. Tôn trọng là tôn trọng nhân cách, phẩm giá và sự lựa chọn của họ. Ngay cả khi trong quá trình gặp gỡ, ta biết suy nghĩ của ta là đúng thì vẫn cần thiết có thái độ tôn trọng suy nghĩ của người ấy. Bởi vì ai ai cũng có phẩm giá, danh dự, cũng có quyền tự do lựa chọn và hành động. Họ mới là người chịu trách nhiệm chính cho kết quả hành động của họ. Cuộc đời của họ là của họ, đó là quyền bất khả xâm phạm. Ta tôn trọng họ đầy đủ, nghĩa là ta cũng đang tôn trọng, gìn giữ phẩm giá, nhân cách của chính mình. Điều tốt nhất ta có thể làm được đó là nói cho họ hiểu rõ điều ta biết bằng một thái độ tôn trọng họ. Có như vậy, họ mới nhận thấy họ được là chính họ, họ được tôn trọng trong mối liên hệ. Đây là điều kiện cần để người ta muốn duy trì mối quan hệ.
Do vậy, để tạo ra mối liên hệ nhân sinh bền chặt, ta cần có thái độ tôn trọng và chủ động chu toàn phận sự của mình với người kia để đem lại những giá trị tốt lành, hạnh phúc cho họ.
Đứng ở vai trò là người đón nhận. Từ góc nhìn của bản thân, trong cuộc đời, con người ai cũng may mắn khi được đón nhận quà tặng từ hai đối tượng. Người cho sự khởi đầu tối thiết yếu và Người cho theo cơ duyên.
Thứ nhất, Người cho sự khởi đầu tối thiết yếu là người cho ta tất cả nền tảng làm người. Quà tặng của họ đối với ta đó là cuộc sống làm người. Người cho ta nền tảng làm người, không ai khác, chính là bố mẹ và ông bà tổ tiên. Bố mẹ cho ta hình hài một con người, cho ta nền tảng tri thức để ta sống có hồn người. Cùng với ông bà tiên tổ của gia đình nhiều đời, họ ở lại bằng xương bằng thịt của ta. Họ cũng ở lại trong ta bằng cả nền tảng giá trị tinh thần như khái niệm về tình yêu, khái niệm về đạo đức, khái niệm về văn hóa sống. Nhiệm vụ của ta trân trọng, đón nhận, gìn giữ và phát triển những nền tảng đó cho ngày một tốt đẹp, văn minh. “Có những người này thì mới có ta”. Đó là cội nguồn của sự hiện diện của ta trong cuộc đời này.
Thứ hai Người cho theo cơ duyên. Đấy là những người ta gặp gỡ trong từng thời điểm nhất định. Theo tôi, họ là những người thầy. Bởi vì, bằng nhiều cách thức, phương pháp khác nhau, họ truyền đạt cho ta kinh nghiệm tri thức sống của họ khi gặp gỡ, tiếp xúc. Bài học của họ có thể làm cho ta củng cố được điều gì đó, cũng có thể khiến ta trăn trở suy tư. Nhưng hơn tất cả, họ đã tặng cho ta bài học kinh nghiệm nào đó để ta mở mang trí tuệ của mình. Họ đến để dạy cho ta một tri thức mới mà ta chưa có trong trí não, trong suy nghĩ. Nhiệm vụ của ta là tôn trọng và ghi nhận tri thức mới đó. Tôn trọng vì đó là những chắt lọc trải nghiệm của thầy, tri thức được lọc bằng nhân cách, phẩm giá và trí tuệ của thầy. Chính thái độ tôn trọng mới giúp ta có ý thức ghi nhận đúng đắn bài học đó. Khi bản thân ghi nhận một tri thức mới thì não bộ mới có thể ghi nhớ, nghiền ngẫm để tự mình đúc rút thành giá trị riêng.
Nhân duyên giữa người với người dài hay ngắn là do tầm quan trọng của giá trị riêng ta đúc rút được. Nếu giá trị đúc rút riêng ấy là thiết yếu trong cuộc sống, nhân duyên ấy luôn hiện diện và tạo ra giá trị cho đời sống của ta. Nếu giá trị riêng ấy có ý nghĩa bổ sung cho cuộc sống, nhân duyên ấy sẽ hiện diện ở thời điểm ta cần đến. Hơn nữa, thực tế cho thấy, mức độ thiết yếu hay bổ sung lại tùy thuộc vào tầm tri thức mỗi người. Một khi cá nhân ấy mở rộng tri thức, vai trò “thiết yếu” hay “bổ sung” của bài học sẽ có thể thay đổi. Giá trị riêng mà ta đã đúc rút từ bài học của người ấy giúp ta đi nhanh hơn, dễ dàng hơn trong cuộc sống. Bởi vậy mà, người đã có duyên gặp ta trong cuộc đời thì ta cần tôn trọng và giành cho họ vị thế là một người thầy dạy ta.
Trong mối liên hệ nhân sinh, sự “ở lại” của người này trong cuộc đời người khác mang tính hai chiều và có giá trị về cả vật chất lẫn tinh thần. Gặp gỡ ai đó chính là quá trình trao đổi về vật chất và tinh thần. Ta là người cho đi thì ta sẽ để lại gì về vật chất và tinh thần cho người kia? Ta là người nhận được thì điều nhận được đó giúp ích gì, tạo giá trị gì cho đời sống vật chất và tinh thần của ta?
Bởi vậy khi hành động trong sự hiểu biết đầy đủ, đúng đắn và bằng một thái độ tôn trọng con người đồng nghĩa với sự cho đi, sự để lại những giá trị tinh thần cao đẹp, sự hiểu biết trí tuệ, đúng đắn nơi người khác và đón nhận lại những giá trị tốt đẹp trong bài học của người khác dành cho ta. Do vậy “Tôn trọng, hiểu biết đầy đủ và đúng đắn” chính là nền tảng tạo dựng một mối liên hệ nhân sinh bền chặt.
Mối liên hệ nhân sinh được hình thành bởi cơ duyên gặp gỡ. Ta hy vọng, sau khi gặp gỡ, ai đó nhận được những điều ý nghĩa, giá trị sự tốt đẹp trong đời sống mà ta mong muốn để lại cho họ. Đối với ta, dù chỉ một thoáng gặp gỡ, cơ duyên ấy vẫn để lại một giá trị riêng. Mỗi giá trị riêng là một viên gạch trong sự trưởng thành. Bởi vậy, những gì ở lại sau nhân duyên gặp gỡ đều đem lại sự trưởng thành của đời ta. Ta cần trân trọng nó.
